Hayatın her aşamasında şaşkınlık, utanç, kızgınlık, korku, üzüntü, öfke, kin, nefret, güven, güvensizlik, neşe, sevgi ve daha birçok benzer duygular davranışlarımıza yön verir. Olumlu ya da olumsuz olsun, tüm duygularımız bize içinde bulunduğumuz durumla ve o anki varoluşumuzla ilgili önemli bilgiler sağlar.
Duygularımızı görmezden gelmek yaşamsal açıdan çok önemli bilgilerden yoksun kalmamıza neden olur. Özellikle olumsuz duygularımızdan kurtulmamız veya bastırmamız gereken kötü yaşantılar olarak algılama eğilimindeyiz. Oysa ki bizi zararlı durumlardan koruyan, eksik kalan ihtiyaçlarımızı haber veren ve daha iyi olmamız için bizi harekete geçiren yaşantılardır. Olumsuz duyguları bir anlamda, “Bir terslik var ve bunu düzeltirsen iyi olacaksın.” mesajı şeklinde yorumlamak mümkün.
Örneğin; size doğru gelen saldırgan bir köpeğe karşı korku duygusu hissetmezseniz kaçamazsınız ve köpeğin saldırısına maruz kalırsınız. Ya da utan duygusu hissetmezseniz mahrem yerlerinizi ulu orta göstermekten rahatsızlık duymazsınız. Bu da sizi sosyal hayattan dışlanmanıza neden olabilir. Üzüntü duygusu ilişki ve temas ihtiyaçlarımızı karşılama doğrultusunda bizi harekete geçirir. Üzülmeseydik sevdiğimiz birinin kaybından sonra ağlamaz kederlenmezdik. Yani, eğer olumsuz duyguları hissedemiyor olsaydık kendimizi kötülüklerden uzak tutup iyiliklere yöneltecek motivasyonu da bulamaz, dolayısıyla da hayatta kalamazdık.

Bir çoğumuz olumsuz duyguların olumsuz davranışlarla sonuçlanmasından kaygı duyarız. Ancak duygu ile davranış aynı şey değildir. Örneğin öfkeli olmakla saldırgan olmak farklı şeylerdir. İnsan öfkelendiğinde saldırmak dışında başka pek çok davranış seçeneğine yönelebilir. Yani, önemli olan duyguyu bastırmak değil, o anki koşullara uygun davranış seçeneğini bulabilmektir.

Olumsuz duygularımızla başa çıkmak için, farkında olalım veya olmayalım bazı yolları hepimiz kullanırız. Bazılarımız bu duygularla sağlıklı yollardan baş ederken, bazılarımız ise bu konuda zorlanırız. Olumsuz duygularla başa çıkmak için, hangi yolları kullandığımız önemlidir. Bu yollardan bazıları sağlıklı ve duygularınızla baş etmek için faydalıyken, bazıları ise sağlıksız ve kendinize ve/veya başkalarına daha çok zarar verici olabilir.

Duygularla Baş Etme de Sağlıksız Yollar

Kaçınmak: Düşünceleri veya duyguları yok etmek mümkün değildir. Dahası bunları bastırmaya ya da reddetmeye çalışmak, uzun vadede daha fazla zarara neden olur. Olumsuz bir duygu hissettiğinizde, sosyal ortamlardan uzaklaşıyor veya başkalarıyla yapacağınız aktivitelere katılmak istemiyorsanız, olumsuz duygularınızla baş etmekten kaçınıyorsunuz demektir.

İnkar etmek: Sorunlarınızı veya bu soruna karşı hissettiğiniz olumsuz duyguları inkar ettiğinizde, bu duygular zamanla birikerek, en sonunda “patlamanıza” ya da kendinize veya başkalarına zarar verebilecek davranışlara yol açabilir. Şu klasik ‘’öfke patlamaları yaşıyorum’’ sözü duygularınızı bastırmaktan kaynaklıdır.

Kendine zarar vermek: Duygusal acılarını kontrol etmek için birçok insan, kendine zarar verici davranışlarda bulunabilir. Örneğin; kendini yaralama, aşırı yemek yeme, yemek yiyip kusma vb. yıkıcı davranışlar. Bu davranışlar, kişiye geçici bir rahatlama getirebilirken, aslında kendi kontrolünü daha çok kaybeder ve daha fazla acı çeker. Bu zamanla bir kısır döngüye dönüşür.
Madde kullanımı: Kişinin acı verici duygulardan veya olumsuz durumlardan kaçınmak, uyuşup daha iyi hissetmek için ilaç, alkol, uyuşturucu kullanmasıdır.

Duygularla Baş Etme de Sağlıklı Yollar

Hissettiğin duyguyu tespit et: O an bir durun ve ne hissediyorsunuz kendinizi dinleyin. Bulmakta zorlanırsanız bedeninize bir bakın. Bedeninizden nasıl bir duyum alıyorsunuz. Ona bir isim verin. Örneğin; üzgün hissediyorsanız ‘’şu an üzgünüm veya beni üzen şey….. bu’’. Duygunuzu kelimelerle ifade edin.

Hissettiklerinizi kabul edin: Kızgın ya da üzgün müsünüz? Birinin size yaptıklarından dolayı incindiniz mi? Hissettiğiniz her neyse, bu şekilde hissetmenizin doğal ve olağan olduğunu fark edip kabul edin.

İhtiyacınızı belirleyin: Şu an size ne iyi gelir? Ne olsa kendinizi daha iyi hissedersiniz? Neye ihtiyacınız var?

Bir günlük tut: Zor duyguları açıklığa kavuşturmak ve kabullenmek için günlüğe yazmak faydalıdır. Bazen bir duygudaki zorluk sadece onu ifade edemediğini hissetmektir. Bu duygunun nasıl oluştuğunu, hissettiklerini ve duygunun süresini ve şiddetini yaz. Bu düşünceleri kaydetmek iyi gelecektir.
Zor duygularını yönlendirin: Zor duygular yaşadığın zamanlarda hobilerinle uğraşabilirsin. Bu duyguları yaratıcı ve sanatsal bir ifade için bir yol olarak kullanmak iyi bir yöntemdir. Zorlu duygular çok fazla enerjimizi alırlar ve bu enerjiyi projelere, becerilere ve diğer olumlu sonuçlara harcamak, zor duygularla üretken bir şekilde başa çıkmana yardımcı olabilir.

Bir profesyonelle konuş: Zorlu duygularla başa çıkmanın uzun vadedeki stresleri sana kendini içe kapanık veya bunalmış hissettirmişse, terapistle konuşmak isteyebilirsin. Duyguların arkadaşların ve aile üyelerinle paylaşmamayı tercih ettiğin bir şeyden kaynaklanıyorsa profesyonel bir destek almak faydalı olacaktır.

–Eda Nur ÇAKMAK